Waarom nieuw mobiliteitsbeleid in de zorg moeilijk is, maar niet onmogelijk

“Ik zag een mooie gravelbike op Marktplaats”.

We zitten aan tafel en mijn vrouw en dochter kijken me met open mond aan. “Wattafak, Pap”, zegt mijn dochter. “Je hebt zes fietsen. Als je de auto wilt gebruiken, moet je eerst je bakfiets aan de kant schuiven en je racefiets aan de muur hangen. En je hebt al een mountainbike. Waarom zou je een gravelbike kopen?”

Ik besluit het erbij te laten en de laatste restjes preirisotto op te eten. Mijn tafelgenoten begrijpen niet dat mijn fietsende zelf verschillende doelgroepen kent. Er zit een forens in mij, maar ook een wielrenner en een bikepacker. Eén fiets voldoet niet aan de wensen van al mijn doelgroepen. Zo is het ook met mobiliteitsbeleid in de zorg. Er is geen ‘one size fits all’. Iedere doelgroep verdient haar eigen mobiliteitsbeleid.

Waarom wil de zorg aan de slag met mobiliteitsbeleid?

We krijgen veel vragen uit de zorg en hebben voor tientallen zorgorganisaties gewerkt. Soms is de Green Deal Duurzame Zorg aanleiding om aan de slag te gaan. Ruim 250 zorgorganisaties tekenden deze Green Deal en beloofden zich in te zetten voor een vermindering van hun impact op het klimaat. Mobiliteit zorgt vaak voor een derde van die impact.

De rapportageverplichting Werkgebonden Personenmobiliteit (WPM) is ook een aanleiding om aan de slag te gaan met mobiliteitsbeleid. Werkgevers met meer dan 100 medewerkers zijn sinds 2024 verplicht te rapporteren over het zakelijke verkeer en het woon-werkverkeer van hun werknemers.

Ten slotte zien we dat zorgorganisaties steeds meer hun best moeten doen om medewerkers te vinden en aan zich te binden. Aantrekkelijk mobiliteitsbeleid kan daarbij helpen vooral omdat het huidige beleid meestal weinig of geen flexibiliteit biedt en niet meer van deze tijd is.

Waarom is het moeilijk om het mobiliteitsbeleid in de zorg te veranderen?

Wisselende roosters maken het lastig. Afwisselend reizen in de avond, het weekend en in de nacht vraagt om flexibiliteit, zowel van de medewerker als van de mobiliteitsregelingen. Als je dienst om vier uur ’s middags eindigt heb je misschien wel zin naar huis te fietsen, maar niet als je op zaterdag uit de nachtdienst van het Zuyderland Medisch Centrum in Heerlen komt. En de bus die je normaal gesproken na de dagdienst neemt, rijdt in het weekend niet. Daarnaast heeft te laat komen echte gevolgen in de zorg. Je mist de overdracht, je patiënt of cliënt heeft zorg nodig die niet kan wachten. Dat is andere stress dan je collega’s laten wachten voor een meeting over de maandcijfers.

Organisaties die actief zijn in sociaal werk, thuiszorg, verpleging, jeugdzorg en geestelijke gezondheidszorg zijn vaak ontstaan na fusies. Daardoor hebben ze veel locaties met elk haar eigen problematiek rond parkeren en bereikbaarheid. Er is vaak sprake van meer dan 1 CAO. En in die CAO’s zijn verschillende regelingen en vergoedingen opgenomen op het gebied van mobiliteit. Ten slotte werken mensen in dit soort organisaties zowel ambulant als op locatie, in landelijk gebied en in de stad. Dat allemaal bij elkaar betekent nogal wat voor het mobiliteitsbeleid.

Hoe moderniseer je mobiliteitsbeleid in de zorg?

“Het is eigenlijk vergelijkbaar met het vervangen van de vloer in mijn woonkamer”, zei collega Tobias. “Ik ga niet meteen naar Gamma voor een paar dozen kliklaminaat. Ik begin met overleg met mijn vrouw. Kunnen we de oude vloer nog opschuren? Zo niet, kiezen we weer voor hout of wordt het pvc? Wat is de levertijd? Doen we meteen de muren als we de woonkamer toch leeghalen? Een goed doordacht proces, helpt. Het volgende plaatje illustreert dat proces inclusief de resultaten per stap.

Maar je bent er niet met een procesplaatje

Het nieuwe beleid moet van de medewerkers en van de organisatie zijn en niet van de adviseurs van 3PM. Dat betekent veel vragen stellen en zorgen voor interactie. We beginnen bij het bestuur. Waarom nieuw mobiliteitsbeleid? Diezelfde vraag stellen we ook aan de medewerkers. Wat willen zij op dit gebied? We enquêteren de medewerkers en doen interviews. In een werkgroep met medewerkers van verschillende delen van de organisatie (facilitair, HR, financiën, ondernemingsraad, directie) werken we het beleid uit. Natuurlijk vergeten we de cijfers niet. Met onze mobiliteitsscan achterhalen we wat de reisafstanden zijn, inclusief carbon footprint.

En vergeet dus de doelgroepen niet

Een belangrijk onderdeel is het definiëren van de doelgroepen en het maken van beleid per doelgroep. Een controller die 2 dagen thuiswerkt en 2 dagen op een vaste plek op kantoor vraagt om ander mobiliteitsbeleid dan een verpleegkundige met wisselende diensten of een thuiszorgmedewerker die op een dag 10 cliënten in 4 dorpen in West-Brabant bezoekt.

Ja maar, medewerkers willen uiteindelijk toch allemaal een leaseauto

Nee dus. Dat blijkt uit de enquête onder medewerkers. Bij een GGZ-organisatie in het midden van het land gaf 40 procent van de respondenten aan dat ze anders zouden willen reizen met als belangrijkste redenen duurzaamheid en gezondheid. De fiets en de e-bike stonden daarbij bovenaan, gevolgd door de elektrische auto van de zaak. Uit de enquête blijkt iedere keer weer dat medewerkers willen dat het mobiliteitsbeleid verandert. Dat ze graag iets willen doen aan verduurzaming of dat ze graag op de fiets of met het OV naar het werk willen, maar dat ze daar hulp bij nodig hebben. Onderstaande quotes illustreren dat:

• ‘Besteed meer aandacht aan beweging en activiteit. Ook met de patiënten!  Dat het vanzelfsprekender is om te fietsen , wandelen, met OV te reizen.’
• ‘Trek een reële grens voor woon- werkverkeer. Woon je daarbinnen: dan is er voor jou geen parkeerplek.’
• ‘Meer keuze aanbieden, zodat er voor ieder wat wils is’
• ‘Ik zou best hulp willen bij het uitstippelen van de route van mijn huis naar het werk, nu voel ik me wat onzeker hierin.’

We hebben helemaal geen geld voor nieuw mobiliteitsbeleid

Nieuw mobiliteitsbeleid hoeft niet duur te zijn. Integendeel, het kan ook goedkoper zijn dan je huidige beleid. Stel je kiest voor een hogere woon-werkvergoeding voor fietsers. Die zie je bijna niet terug in je totale kosten voor mobiliteit omdat fietsafstanden kort zijn ten opzichte van autoritten of ritten met het openbaar vervoer. Net zoals je een verdubbeling van het zakgeld van je puber ook niet terug ziet in je huishoudbudget. Zelfs een leaseautoregeling voor ambulante medewerkers hoeft niet duurder te zijn dan de huidige kilometervergoeding voor dienstreizen.

Dus wat nu?

Is jullie mobiliteitsbeleid aan vernieuwing toe? Krijgen jouw medewerkers nog steeds een dagvergoeding van €1,33 als ze op de fiets hun cliënten bezoeken en €0,28 per kilometer als ze dat met hun eigen auto doen? Weet je niet wat je moet met deelfietsen en deelauto’s? Maak dan een afspraak. Zoals een opdrachtgever bij een GGZ-organisatie zei: “Ik had niet durven dromen dat we hier nu al zouden staan. Een half jaar geleden begonnen we dit traject met 3PM en nu hebben we een nieuw mobiliteitsbeleid dat breed gedragen wordt binnen de organisatie”.